Goethe Universiteit ontdekt onverwachts een groot aantal gestolen boeken

Goethe Universiteit ontdekt onverwachts een groot aantal gestolen boeken

De Goethe Universiteit Frankfurt am Main heeft vandaag het einde aangekondigd van haar eerste herkomstonderzoeksproject. De resultaten zijn alarmerend en suggereren dat er meer boeken zijn gestolen dan aanvankelijk werd aangenomen. President Enrico Schleiff benadrukt dat de universiteit haar geschiedenis onder ogen ziet en voor de uitdaging staat om de rechtmatige eigenaren van deze werken te identificeren. Er werden ruim 79.000 boeken onderzocht die tussen 1942 en 1945 aan de bibliotheek werden toegevoegd, waarvan een aanzienlijk deel vermoedelijk nazi-buit is. Daarnaast werden boeken onderzocht uit het voormalige “Archiefdepot Offenbach”, dat na de Tweede Wereldoorlog was opgericht om geroofde eigendommen terug te geven.

Ina Hartwig, hoofd van de afdeling Cultuur en Wetenschap, noemt het aantal gestolen boeken schokkend. Veel voormalige eigenaren konden niet worden geïdentificeerd, wat de restitutie van deze werken ingewikkeld maakt. De universiteitsbibliotheek staat daarom voor een omvangrijke taak om de historische grieven bloot te leggen en de relevante stukken terug te geven. Dit proces kan lang duren en verder onderzoek is essentieel om de exacte herkomst van de boekenschatten te achterhalen. Volgens Deutschlandfunk zijn de uitdagingen enorm, aangezien het tijdens het nazi-tijdperk een wijdverbreid fenomeen was dat boeken en culturele bezittingen werden gestolen.

Een overkoepelend engagement voor herkomstonderzoek

In de afgelopen 25 jaar is er in Duitsland veel veranderd als het gaat om het onderzoek en de teruggave van door de nazi’s geroofde eigendommen. De randvoorwaarden zijn aanzienlijk verbeterd door de Washington Principles en de Joint Declaration. Sindsdien zijn ruim 30.000 kunstwerken, boeken en archieven geïdentificeerd en teruggegeven als door de nazi’s geroofd bezit. Het werkelijke aantal restituties blijft echter onzeker omdat veel retourzendingen niet openbaar worden gemaakt.

De federale overheid heeft tussen 2008 en 2022 ongeveer 88 miljoen euro uitgetrokken voor herkomstonderzoek. Voor 2023 is nog eens 13 miljoen euro gepland voor de aanpak van de nazi-diefstal van cultuurgoederen. Het doel van deze onderzoeksinitiatieven is niet alleen om gestolen goederen te identificeren, maar ook om licht te werpen op de omstandigheden van het verlies en het menselijke lot dat daarmee gepaard gaat. De Kulturstaatsminister houdt zich bezig met de oorsprong van kunstwerken en met veranderingen in eigendom en bezit.

Wetenschappelijke initiatieven en samenwerking

Aan universiteiten als Bonn, München, Berlijn, Würzburg en Lüneburg zijn gespecialiseerde lectoraten ingericht om het herkomstonderzoek duurzaam in de wetenschap te verankeren. Ook permanente educatieprogramma’s voor medewerkers in musea en collecties maken deel uit van de inspanningen om het bewustzijn over het verleden te vergroten. Het is een levendig engagement dat laat zien dat het nog steeds van groot belang is om in het reine te komen met de nazi-diefstal van cultuurgoederen. Herkomstonderzoek wordt niet alleen gezien als een plicht, maar ook als een kans om bruggen naar gerechtigheid te bouwen en de herinneringen aan de vervolgden levend te houden.

De taken op dit brede vakgebied zijn divers. Universiteiten en instellingen worden opgeroepen om genereus en verantwoord om te gaan met het diverse erfgoed dat in de schaduw van de Tweede Wereldoorlog is achtergelaten. Het valt nog te hopen dat de inspanningen van wetenschappers, evenals de inspanningen van instellingen zoals de Goethe Universiteit, blijvende resultaten zullen opleveren en gerechtigheid zullen brengen voor de rechtmatige eigenaren van de gestolen boeken.